Με μια βαθιά χαρακιά μέσα μας ερχόμαστε αντιμέτωπες με την απώλεια του Ισπανικού πολέμου. Μόνο όσοι έζησαν μέρα με τη μέρα, ώρα με την ώρα το χτίσιμο αυτού του θαυμάσιου κόσμου που γεννήθηκε στις 19 Ιουλίου, καταλαβαίνουν όλα όσα χάθηκαν με αυτή την ήττα.
Πόσες φορές πιστέψαμε ότι προχωρούσαμε αργά, ότι μας καθυστερούσαν λάθη λόγω ξεροκεφαλιάς, ότι πηγαίναμε προς τα πίσω… Και τι τρομερή ώθηση προς τα εμπρός είχαμε σε κάθε περίπτωση! Είναι αλήθεια ότι υπήρξαν λάθη και δισταγμοί, είναι αλήθεια ότι η αρχική ορμή δεν ολοκληρώθηκε, αλλά τι μεγάλη πόρτα ανοίχτηκε προς την ελευθερία του κόσμου. Και μπορούμε να το επιβεβαιώσουμε αυτό τώρα, όταν αναπνέουμε ξανά τον τοξικό αέρα ενός καπιταλιστικού κράτους.
Δημιουργήσαμε μια νέα κατανόηση των δικαιωμάτων μας που ήταν σε μεγαλύτερη αρμονία με το φυσικό δίκαιο. Εν μέσω πολέμου, καταδιωκόμενοι από αριθμητικά ανώτερες δυνάμεις, εν μέσω του αναπόφευκτου αποπροσανατολισμού που προκαλούσε ο αυτοσχεδιασμός της αντίστασής μας από τη μια μέρα στην άλλη, αντιμέτωποι μ’ έναν άγριο και ευφυή εχθρό που υποβοηθούνταν από όλα τα όπλα που μπορεί να φανταστεί κανείς, έπαιρναν μορφή αλλαγές και κοινωνικά πειράματα που στην κανονική, ειρηνική πορεία των πραγμάτων θα απαιτούσαν ίσως εκατό χρόνια εξέλιξης. Δείτε τις αγροτικές συλλογικότητες της Αραγονίας και της Ανδαλουσίας, ορισμένες από τις εργατικές συλλογικότητες στην Καταλονία και το λιγότερο γνωστό έργο των αγροτών της Καστίλης λα Νουέβα.
Άνθρωποι με διδακτορικό στην αυτοπεποίθηση έχουν περιγράψει τα πειράματά μας ως αφελή και πρωτόγονα μικρά βήματα. Δεν θέλουμε να αρνηθούμε εντελώς την κατηγορία, διότι, σε τελευταία ανάλυση, το ισπανικό κίνημα, ολόκληρος ο ισπανικός πόλεμος, δεν ήταν παρά ο άνθρωπος -με την ακριβέστερη έννοια του συνειδητού όντος- που αντιδρούσε ενάντια σε μια νομική διοίκηση που είχε μετατρέψει την κοινωνική ζωή σε μια σειρά από μηχανικές κινήσεις, με μοναδικό στόχο την εξυπηρέτηση των συμφερόντων λίγων προνομιούχων. Για να ξεπεράσουμε αυτό το σύστημα, έπρεπε να στρέψουμε το βλέμμα μας στις πρωτόγονες ρίζες των πραγμάτων. Ήταν απαραίτητο να διατηρήσουμε ένα στοιχείο ευφυούς πίστης ως αντίβαρο στην παλιά, ψευδή σοφία. Χωρίς αυτό θα διακινδυνεύαμε να αλλάξουμε απλώς το όνομα του συστήματος που περιφρονούμε.
Χωρίς αυτή την αφελή πίστη, αυτόν τον αθώο πριμιτιβισμό που μας ρίχνουν στα μούτρα οι σπασίκλες αστοί οικονομολόγοι, δεν θα είχαμε πραγματοποιήσει τα θαυμάσια πειράματα που πέτυχε η ισπανική επανάσταση και τα οποία, αν και ο πόλεμος χάθηκε, θα παραμείνουν χαραγμένα στα ιστορικά αρχεία προς όφελος των ίδιων αυτών οικονομολόγων.
Αλλά υπάρχουν και οι άλλοι αρνητές του κινήματός μας: οι «ανθρωπιστές». Τους έχουμε ακούσει πολλές φορές να λένε ότι τα πειράματά μας κόστισαν πολύ σε αίμα και πόνο. Ξεχνούν ότι η ίδια η ανθρωπότητα αποτελεί μια σειρά από πειράματα ανά τους αιώνες και αν σκεφτεί κανείς τους ποταμούς πόνου που κάθε πείραμα έφερε μαζί του τότε το δικό μας θα φαινόταν σχετικά αθώο. Πειράματα που διήρκεσαν αιώνες και των οποίων τα θύματα δεν μπορούν να μετρηθούν· πειράματα που καταδίκασαν γενιές και γενιές στην πείνα και τη φτώχεια· πειράματα που απανθρωποποίησαν εκατομμύρια ανθρώπους και τα οποία, σε αντίθεση με το δικό μας, δεν άνοιξαν κανένα νέο δρόμο για την ανθρωπότητα.
Κάποτε μας επέκριναν επειδή ζήλευαν το μεγαλείο μας, τώρα θέλουν να προσθέσουν και άλλες προσβολές στο τραύμα. Αλλά αυτό που αποκαλούν “έγκλημα” ήταν η δικαιοσύνη που δημιούργησαν τα αιώνια θύματα της νομιμοποιημένης αδικίας. Αυτό που αποκαλούν “κλοπή” ήταν η προσπάθεια να επιτευχθεί κάποια ισορροπία στην κοινωνία. Αυτό που αποκαλούν “οργανωμένη τρομοκρατία” ήταν το αμυντικό ένστικτο ενός λαού που δέχτηκε επίθεση με βάναυση αγριότητα.
Οι προσβολές διαδέχονται η μία την άλλη, με σκοπό να μας θάψουν κάτω από ένα σωρό κοπριάς – μια εικόνα που απεικονίζει τέλεια την ηθική ποιότητα των επικριτών μας. Εμείς παραμένουμε ατάραχοι. Για όλα τα λάθη μας είμαστε ικανοποιημένοι με αυτό που πετύχαμε και θα το διακηρύξουμε στους τέσσερις ανέμους: στη Γαλλία και σε ολόκληρο τον κόσμο. Μπορεί να ηττηθήκαμε, αλλά δεν έχουμε εξολοθρευτεί· και παρά τη σωματική μας δυστυχία, μπορούμε ακόμα να κοιτάμε από ψηλά τον ηθικό ξεπεσμό των ακροδεξιών γουρουνιών που θέλουν να απολαμβάνουν τη βρωμιά τους.
Δεν έχει καμία σημασία. Ο ισπανικός αντιφασισμός αισθάνεται την αξιοπρέπεια της αποστολής του· γνωρίζει τι έχει πετύχει. Έχει γράψει μια σελίδα στην ιστορία για να δίνει το παράδειγμα στον κόσμο· μια σελίδα της οποίας το βαθύ και λαμπερό αποτύπωμα δεν θα σβηστεί ποτέ από τη μισητή χολή των φασιστικών αποβρασμάτων.
Πρώτη δημοσίευση στο S.I.A (Solidaridad Internacional Antifascista), 9 Μαρτίου 1939. Αναπαράγεται στο Orto, Revista cultural de ideas ácratas, 150 (2008), 38-39.
Με ευχαριστίες στον Αμπέλ Παθ για τη βοήθεια στη μετάφραση.
Το άρθρο αυτό γράφτηκε από τη Lucía Sánchez Saornil, μία από τις ιδρύτριες των Ελεύθερων Γυναικών (Mujeres Libres) και γραμματέα της Solidaridad Internacional Antifascista (SIA). Κατά τη στιγμή της συγγραφής του κειμένου, η Σάντσεθ Σαορνίλ βρισκόταν στη Γαλλία, έχοντας διασχίσει τα σύνορα στα τέλη Ιανουαρίου 1939 μαζί με δεκάδες χιλιάδες άλλους πρόσφυγες.
