Η ΚΟΜΜΟΥΝΑ ΤΟΥ ΠΑΡΙΣΙΟΥ

του John H. Edelmann

Έχουν περάσει 25 χρόνια, από τη μέρα που η Κομμούνα του Παρισιού ανακήρυξε την ανεξαρτησία της από τη Γαλλική-Εθνική Κυβέρνηση. Οι Παριζιάνοι είχαν υποστεί τα δεινά της Γερμανικής πολιορκίας, υπέστησαν πείνα και δίψα, τραυματισμούς και  θανάτους, αλλά οι πολλές κακοτυχίες τους έφεραν αποζημιώσεις. Μετά την πτώση της Αυτοκρατορίας (1) και κατά τη διάρκεια της πολιορκίας η νέα κυβέρνηση, της οποίας επικεφαλής ήταν ο μικρός Θιέρσος, δεν ήταν σε θέση να τους κυβερνήσει, τόσο σθεναρά,  όπως συνήθιζαν να κάνουν οι γαλλικές κυβερνήσεις, εν ολίγοις δεν ήταν σε θέση να μειώσει την αυτόματη κίνηση, τη δράση, τους διαλόγους, τη ζωή τους κατά τις επιταγές της διαχεόμενης (προηγούμενης αλλά και υπαρκτής) γραφειοκρατίας. Έγιναν ως ένα βαθμό άτομα, τα οποία συνήθισαν να σκέφτονται και να ενεργούν για τους εαυτούς τους. Είχαν συγκροτήσει ομάδες κοινής δράσης, είχαν όπλα στα χέρια τους και ελπίδες και προσδοκίες στις καρδιές τους. Το εμπορικό σύστημα ήταν σε αδράνεια, και το ευγενές πνεύμα της αδελφοσύνης αναβίωνε δειλά, αλλά σταθερά μεταξύ των ανθρώπων. Αλλά ο Θιέρσος που είχε προβεί στη σύναψη όρων με τον κατακτητή, ένιωσε πως ήταν η ώρα να αποκαταστήσει την «Τάξη», τη γραφειοκρατική τάξη στο εσωτερικό. Για τον Θιέρσο, κυβερνήτη της παλιάς σχολής, Γάλλοι με όπλα στα χέρια τους και ικανοί να σκέφτονται και να ενεργούν για τους ίδιους, ήταν ακόμα πιο τρομεροί από τους Πρώσσους. Αλλά ο αγαθός λαός του Παρισιού έχοντας δοκιμάσει μια φορά τη γλύκα της ελευθερίας, δεν ήταν έτοιμος να σκύψει πάλι το κεφάλι κάτω από τον παλιό ζυγό κι έτσι αντί να εγκαταλείψει τα όπλα και να αποδεχτεί τη νέα κυβέρνηση ως «επιχείρηση» και γραφειοκρατία που ήταν και η προηγούμενη, χρησιμοποίησε τα όπλα για να πάρει στην κατοχή του την πόλη του και να οδηγήσει την Εθνική Κυβέρνηση έξω από τα τείχη. Διακήρυξαν την Κομμούνα του Παρισιού και στη συνέχεια πρότειναν να απολαύσουν την ελευθερία χωρίς έξωθεν περιορισμούς. Ο Θιέρσος κήρυξε αμέσως πόλεμο εναντίον τους. Οι στρατιώτες που απέτυχαν να κρατήσουν μακριά τους Γερμανούς εισβολείς, αποδείχθηκαν ικανοί να καταστείλουν τους Γάλλους συνάδελφούς τους για να υποταχθούν. Η νέα Κομμούνα υπέστη όλους τους τρόμους μιας δεύτερης κατοχής και τελικά επανήλθε η «Τάξη». Έμοιαζε πολύ στην τάξη που επικρατούσε στη Βαρσοβία.

Μια ανάσα ανακούφισης διαπέρασε τον πολιτισμένο κόσμο, οι κομμουνάροι αναθεματίστηκαν ως φίλοι με ανθρώπινη μορφή. Ο ίδιος ο πολιτισμός ένιωθε πως βρίσκεται σε κίνδυνο από την «πετρέλευση» της δάδας του Ιχέ και του νομοταγούς λαϊκού Χριστιανισμού, εγκρίνοντας και προτρέποντας, παντού, την τρομερή εκδίκηση των θυμάτων.

Και τώρα εμείς γιορτάζουμε κάθε επαναλαμβανόμενη επέτειο του ασθενούς αυτού αστεριού της Κομμούνας ως μια μνημειώδη υπαρκτή εκδήλωση που άφησε Εποχή στην ιστορία της ανθρωπότητας.

Έχω αποτίσει συχνά φόρο τιμής, θαυμάζοντας την αξία αυτών των ανδρών και γυναικών της Κομμούνας,  που τόσο ελεύθερα έδωσαν το αίμα της καρδιάς τους για την υπόθεση της ανθρώπινης Χειραφέτησης. Θα προσπαθήσω εδώ να σκιαγραφήσω ορισμένα πρακτικά συμπεράσματα από αυτή την εμπειρία, για να πλησιάσουμε πάλι προς μια κρίση, αφού οι αλυσίδες της σκλαβιάς μας πρέπει να φαίνονται τόσο τραγικές για να έχουν γεννηθεί από την ειρηνική υποταγή.

Ας σχεδιάσουμε, αν μπορούμε, ένα μάθημα για το μέλλον από την εμπειρία του παρελθόντος.

Τι ήθελαν αυτοί οι Κομμουνάροι; Και γιατί απέτυχαν να το κατακτήσουν;

Ας υπενθύμισουμε σε πρώτο πλάνο πως οι Κομμουνάροι δεν ήταν Κομμουνιστές. Η μεγάλη πλειοψηφία των Αμερικανών φαντάζεται ως σήμερα πως αυτό το ξέσπασμα ήταν απλά μια οργανωμένη απόπειρα των φτωχών, οδηγούμενων από μερικούς τυχοδιώκτες και φανατικούς, για να στερήσει από τους πλούσιους τις ιδιοκτησίες τους. Αλίμονο! δεν ήταν καθόλου τέτοιου είδους! Οι φτωχοί συνέχισαν να δίνουν τα συνηθισμένα τέλη, δεν προχώρησαν σε καταλήψεις ακόμα και των άδειων διαμερισμάτων των πλουσίων. Όχι, χειρότερα! Συνέχισαν να πληρώνουν ενοίκιο, ακόμα και στο έσχατο σημείο του πολέμου, τον οποίο η Εθνική Κυβέρνηση έστρεψε εναντίον τους, όταν το εμπόριο και η βιομηχανία είχαν νεκρώσει εντελώς, η κυβέρνηση του Παρισιού εισήγαγε την καταβολή δύο μηνών ενοικίου, και διέταξε αυταρχικά την καταβολή όλων των υπολοίπων.

Είπα την «Κυβέρνηση του Παρισιού» γιατί το πρώτο πράγμα που έκαναν οι Παριζιάνοι/ες μετά την εκδίωξη της κυβέρνησης του Θιέρσου ήταν να στήσουν μια άλλη. Αυτή η νέα κυβέρνηση ήταν ένα περίεργο συνονθύλευμα από αντικρουόμενες θεωρίες, συμφέροντα, φιλοδοξίες και προγράμματα, μια απλή φιλολογία που δεν βοηθά την κοινωνία και είναι ανίκανη για αποτελεσματική δράση. Οι έξυπνοι άνδρες αυτής (της κυβέρνησης) χρησίμευαν μόνο για να εξουδετερώνουν ο ένας τον άλλο κι  όποτε συμφωνούσαν ήταν πολύ αργά. Εξέδωσαν πομπώδεις διακηρύξεις και διατάγματα και ήταν τόσο συγκεχυμένα σε συνάρτηση με το ζήλο τους. (2)

Ότι έγινε για να υπερασπιστεί και να εγκαθιδρύσει την Κομμούνα, έγινε από άτομα ή από τη λαϊκή πρωτοβουλία, σε αντίθεση με την κυβέρνηση.

Σίγουρα υπήρχαν Σοσιαλιστές ανάμεσα στους Παριζιάνους/ες εκείνων των ημερών, αυτό μπορούμε να το πούμε με σιγουριά καθώς είχε υπάρξει προπαγάνδα μεγάλης διάρκειας πιο πριν. Ο Ελιζέ Ρεκλύ ήταν εκεί και μπορούμε να είμαστε σίγουροι πως προσπάθησε να εμφυσήσει κάποια συναισθήματα στα μυαλά των συντρόφων του. Οι ακόλουθοι του Προυντόν εκπροσωπήθηκαν, και στην ουσία κάθε σχολή και κάθε θεωρία κοινωνικής αλλαγής του παρόντος είχε τους υπέρμαχούς της.

Αλλά δυστυχώς που το λέμε, η μεγάλη πλειοψηφία των ριζοσπαστών δεν είχε καμιά ιδέα γι’ αυτό που αποκαλείται αυτο-κυβέρνηση, την απλή πολιτική ελευθερία, και αυτό ήταν που πρόσφεραν στο λαό. Μεγαλόστομες κουβέντες, πομπώδεις φράσεις, τίποτα το ουσιαστικό. Οι θησαυροί στην Τράπεζα της Γαλλίας δεν κατασχέθηκαν, τα θησαυροφυλάκια των Ροθτσάιλντ δεν κατεδαφίστηκαν, τα παλάτια και τα πάρκα των πλουσίων, οι αξιοπρεπείς κατοικίες δεν πάρθηκαν από το λαό, όχι, ακόμα και οι στάβλοι των δέκα πλουσιότερων, οι οποίοι θα ήταν παλάτια για τους απόβλητους των παραγκουπόλεων, έτυχαν «σεβασμού». Το μοναδικό απτό και σαφές πράγμα που προσφέρθηκε στη μεγάλη μάζα, ήταν ένα όνομα  και το φερόμενο ως προνόμιο της ψηφοφορίας. Κι όμως, όσο περίεργο κι αν φαίνεται στους «Επιστημονικούς» υλιστές που αποδεικνύουν την ικανοποίησή τους από το γεγονός ότι το κοινωνικό ζήτημα είναι απλώς το ζήτημα του στομαχιού, υπήρχαν αρκετοί ιδεαλιστές στο Παρίσι για να ξεκινήσουν έναν πιο πικρό και απελπισμένο αμυντικό πόλεμο κατά των εθνικών στρατευμάτων. Υπήρχαν πια χιλιάδες, που την τελευταία ώρα της ήττας πήγαν υπερήφανα προς το θάνατο, διακηρύσσοντας μέχρι τέλους την αφοσίωσή τους στη Κομμούνα.

Ας τιμήσουμε τις μνήμες τους, ας μιμηθούμε τον ζήλο τους και ας προσπαθήσουμε ειλικρινά να είμαστε άξιοι να τους/τις αποκαλέσουμε συντρόφους/ισσες μας. Ας προσπαθήσουμε ακόμα να κερδίσουμε από τα λάθη και τις αδυναμίες τους. Η μεγάλη μάζα του Παρισινού προλεταριάτου δεν συσπειρώθηκε προς υπεράσπιση της Κομμούνας,  δεν αφυπνίστηκαν προς μια νέα ζωή, μια ζωή αγαλλίασης και ενθουσιασμού, που θα τους μεταμόρφωνε σε ήρωες και ηρωίδες. Η μεγάλη μάζα δεν προτίμησε τον θάνατο από την υποταγή, και πρέπει να ομολογηθεί πως η Κομμούνα δεν έκανε μια αρκετά ισχυρή έκκληση για την αφυπνίσει προς μια τέτοια ζωή. Οι Κομμουνάροι απέτυχαν, όχι επειδή ήταν αρκετά ριζοσπαστικοί, αλλά επειδή δεν ήταν αρκετά ριζοσπαστικοί.

Δεν είμαι ένας απλός επιστημονικός υλιστής ή τίποτα τέτοιο, αλλά αυτό που πιστεύω είναι πως η μεγάλη μάζα έχει ξεγελαστεί από λέξεις και φράσεις για τόσο καιρό, τόσο πολύ καιρό, που μόνο μια μικρή μειοψηφία θα πέθαινε για κάτι αφηρημένο. Δεν είναι απλώς ότι η άδεια κοιλιά πρέπει να γεμίσει πριν το μυαλό συλλάβει τα μεγάλα ιδανικά, ή η καρδιά να λάμψει με πλούσιο ενθουσιασμό, (παρότι ακόμα κι αυτό είναι περισσότερο από μισή αλήθεια) αλλά το ότι, πριν η μάζα των ανθρώπων να πιστέψει πραγματικά στην ελευθερία, την ισότητα και την αδελφοσύνη, αυτές οι μεγάλες και ευγενείς λέξεις πρέπει να γίνουν μεγάλες και ευγενείς πραγματικότητες.

Αν η Κομμούνα είχε διακηρύξει την κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας, αν ο Κομμουνισμός είχε ανακηρυχθεί επισήμως, αν η μεγάλη μάζα των σκλάβων του μόχθου είχε πάρει μια γεύση της αληθινής ελευθερίας, της νέας κοινωνικής ζωής, τη ζωή όλων για τον ένα και του ενός για όλους, να είστε σίγουροι/ες, πως το Παρίσι θα ήταν ένας σωρός από τέφρα, ένας ισχυρός τάφος για τους κατοίκους του πριν είτε ο Θιέρσος είτε ο Βίσμαρκ προχωρήσουν για την κατάκτησή του.

25 χρόνια δεν αποτελούν παρά μια μέρα στην ιστορία ενός λαού. Η κοινωνική επανάσταση, προσπαθούμε συνεχώς να λέμε, είναι μια πολύ αργή εξέλιξη. Αλλά το τελευταίο τέταρτο του αιώνα λειτούργησε για μια ισχυρή μετατροπή του λαού της Γαλλίας˙ οι ριζοσπάστες εκείνων των ημερών μπορεί να είναι συντηρητικοί τώρα. Οι Σοσιαλιστές του τότε ήταν απλά μια χούφτα θεωρητικών, που δεν έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση στις μεγάλες μάζες. Ο Αναρχικός Κομμουνισμός ήταν άγνωστος. Η Πολιτική ελευθερία, η Δημοκρατικότητα, η Τοπική Αυτο-κυβέρνηση ήταν τα ύψιστα ιδανικά των προχωρημένων ριζοσπαστών. Ο πατριωτισμός του παλιού στενού και εχθρικού είδους ήταν η υψηλότερη κοινωνική αρετή. Η κυβέρνηση ήταν σεβαστή. Μόλις τότε νοήθηκε το συνδικάτο ως κοινωνικός παράγοντας.

Αυτό που βλέπουμε σήμερα είναι μια νέα Γαλλία. Οι πολιτικοί σοσιαλιστές έχουν ισχυρή θέση, που είναι ένας παράγοντας που λαμβάνεται υπόψιν από την κυβέρνηση. Ο ρεπουμπλικανισμός δοκιμάστηκε και βρέθηκε λειψός, η ίδια η κυβέρνηση δέχτηκε ένα θανάσιμο πλήγμα όταν το σκάνδαλο του Παναμά αποκάλυψε την πραγματική ουσία του σε όλο τον κόσμο, οι πιο ένθερμοι μπουρζουάδες δεν θα κάνουν τίποτα περισσότερο σήμερα από το να το υπερασπιστούν ως ένα αναγκαίο κακό, ένας φόρος τιμής στην ουσιώδη προστυχιά τ’ ανθρώπου. Ο πολιτικός Σοσιαλισμός όχι μόνο έγινε μια ισχυρή δύναμη, αλλά έχει παύσει να αποτελεί την έκφραση της πιο προωθημένης κοινωνικής μορφής της Γαλλίας, και αυτό αν και οι Γάλλοι κοινοβουλευτικοί Σοσιαλιστές είναι πολύ περισσότερο επαναστατικοί από τους Γερμανούς αδερφούς τους.

Το πρόσφατο επεισόδιο του Καρμώ (Carmaux) (3) το αποδεικνύει αναμφισβήτητα. Οι Γάλλοι συνδικαλιστές έχουν γίνει μια σημαντική δύναμη, δεν κάθονται πλέον να λιμοκτονούν μέσα από μια υποταγή στους νόμους, και δεν μπορούν να παραπλανηθούν από τα μεγάλα λόγια των ξύπνιων ηγετών. Άρχισαν να απαιτούν το πραγματικό ψωμί και την πραγματική ελευθερία.

Μια νέα πνευματική ζωή έχει εγκατασταθεί στη Γαλλία. Ο παλιός κόσμος πεθαίνει, ο νέος κόσμος ανατέλλει αργά προς τη ζωή.

Απ’ τη μία μεριά έχουμε την τέχνη της παρακμής, την ψυχρή απεικόνιση των πραγμάτων ως έχουν, σε μια κοινωνία χωρίς κάποιο κοινωνικό ιδεώδες, της οποίας ο Ζολά (Emil Zola) είναι ο μεγάλος εκφραστής. Απ’ την άλλη, έχουμε μια νέα κοινωνική ζωή με ένα ζωντανό και με πνοή ιδεώδες, που εκφράζεται από τον Μπακούνιν, τον Κροπότκιν, τον Ρεκλύ, τον Χαμόν, τον Γκραβέ (4) κι ένα πλήθος νεαρότερων επιστημόνων, συγγραφέων, καλλιτεχνών, δημοσιογράφων και ομιλητών της Γαλλίας.

Απλά φανταστείτε, αν μπορείτε, τι σημαίνει οι αναρχικοί της Γαλλίας να έχουν 5 εβδομαδιαίες εφημερίδες με κυκλοφορίες άνω των 10.000 φύλλων και δεν ξέρω κι εγώ πόσες άλλες με μικρότερη κυκλοφορία. Η «Les Temps Nouveaux» (Νέες Εποχές) έχει 20.000 αναγνώστες. Η «La Sociale» (Το Κοινωνικό) έχει 50.000 και η «Le Libertaire» (Η Ελευθεριακή), που σύντομα θα γίνει καθημερινή, 100.000. Ποιος μπορεί να αμφισβητήσει πως ο Αναρχικός Κομμουνισμός έχει ένα έρεισμα στη Γαλλία σήμερα, παράλληλα με την ανάπτυξη μια γενιάς καλλιτεχνών, συγγραφέων και επαγγελματιών γενικά, που αρκεί να πούμε πως στηρίζουν τέσσερις μηνιαίες εκδόσεις ανώτερης ποιότητας λογοτεχνικής τελειότητας, και σύντομα θα ξεκινήσουν την έκδοση μιας καθημερινής εφημερίδας, της «La Renaissance» (Η Αναγέννηση).

Πηγή: The Rebel (Ο Επαναστάτης), Μάρτιος – Απρίλιος 1896. Στο σύνδεσμο θα βρείτε και το pdf του περιοδικού.

Σημειώσεις της μετάφρασης:

1) Η πτώση της Δεύτερης Γαλλικής Αυτοκρατορίας (υπό τον πρίγκιπα Λουδοβίκο Ναπολέοντα, ανιψιό του Ναπολέων Βοναπάρτη) ήταν αποτέλεσμα της ήττας στον Γαλλο-Πρωσικό πόλεμο. Ο πόλεμος αυτός είχε διάρκεια ενός, σχεδόν, χρόνου (Ιούλης 1870 έως Μάη 1871) και τελείωσε με τη μάχη του Μετς (Metz) και τη συνθηκολόγηση που υπεγράφη μεταξύ των δύο πλευρών. Μετά τη Μάχη του Σεντάν (ξεκίνησε την 1^η Σεπτέμβρη 1870) και την ήττα της Γαλλίας εκεί, συνελήφθη ο Ναπολέων Γ’ κι έτσι έπεσε η Αυτοκρατορία.

2) Το νέο δημοτικό συμβούλιο ή αλλιώς η νέα «Κυβέρνηση του Παρισιού» εκλέχθηκε στις 26 Μάρτη. Πρόεδρός του ήταν ο Λουί Ωγκύστ (Αύγουστος) Μπλανκί.

3) Αυτό που αναφέρεται εδώ ως «επεισόδιο του Καρμώ» ήταν μια απεργία των ανθρακωρύχων της περιοχής. Ξεκίνησε μετά την απόλυση του ηγέτη των εργατών, Ζαν Μπαπτίστ Γκαλβινιάκ (Jean Baptiste Calvignac ). Αυτή η απεργία έγινε το 1892 και ήταν ξεκάθαρα πολιτική. Ήταν πολιτική γιατί δύο από τα αιτήματα ήταν: καθολικό δικαίωμα ψήφου και δίκαιη (από τους εργαζόμενους και την κοινωνία γενικά) κοινωνική οργάνωση. Ήταν μια απεργία η οποία θεώρησαν πως πήγε την κοινωνική επανάσταση 20 χρόνια μπροστά. Οι σοσιαλιστές, με την ηγετική φυσιογνωμία του Ζαν Ζορές (Jean Jaurès), είχαν πρωταγωνιστήσει σ’ αυτή την απεργία, υποκινώντας την αλλά και στηρίζοντάς την ανεπιφύλακτα. Οι καπιταλιστές της εποχής τρόμαξαν με αυτή την απεργία καθώς η απεργία είχε ως στόχο τον μετασχηματισμό της παραγωγής. Οι εργάτες είχαν το αίτημα να γίνουν όλοι διευθυντές. Είναι σαφής η επιρροή της Κομμούνας σ’ αυτή την απεργία, αφού οι διακηρύξεις των εργατών (και των οικογενειών τους) ήταν στο ίδιο πνεύμα με της Κομμούνας.

4) Τα ονόματα των δύο τελευταίων είναι: Hamon και Grave. Εμείς δυστυχώς δεν μπορούμε να καταλάβουμε ποιοι είναι οι προαναφερόμενοι.