Με μια ματιά: Οι Αναρχο-πριμιτιβιστές, αντί να επιδιώκουν την καταστροφή των πάντων, προσπαθούν να περιορίσουν την ανθρωπόκαινο εποχή(1) και την μαζική εξαφάνιση που προωθείται με τον τεχνολογικό-βιομηχανικό πολιτισμό που συνεχίζεται αυτή ακριβώς τη στιγμή, με καταστροφικές συνέπειες.
Το βασικό πρόβλημα με τον αναρχοπριμιτιβισμό είναι πως έχει συκοφαντηθεί εξαιτίας της άγνοιας και προωθήθηκε σαν μια ιδεολογία «φανατικής καθαρότητας». Με το πέρασμα των χρόνων και έχοντας κατά νου την κριτική στον πρωτογονισμό (ή τουλάχιστον στο πίσω μέρος του μυαλό μου) είναι ξεκάθαρο πλέον σ’ εμένα πως συχνά είναι παρεξηγημένη έννοια τόσο από αυτούς που τον κατακρίνουν όσο και από τους υποστηρικτές του. Επιπλέον αφού συγκέντρωσε την προσοχή που του άρμοζε κατά την αλλαγή του αιώνα, φοβάμαι πως τώρα η φιλοσοφία του μπορεί να χαθεί ανάμεσα στην αυξανόμενη πάλη για την κάλυψη των βασικών-άμεσων αναγκών καθώς και την αποσπασματική προσοχή της κοινωνίας του κοινότυπου και του θεάματος.
Σε μία προσπάθεια μεταφοράς των στοιχείων και των λεπτών «αποχρώσεων» του αναρχοπριμιτιβισμού, η σχολαστικότητα στους ορισμούς (ειρωνεία της τύχης ίσως) είναι απαραίτητη.(2) Γι’ αυτούς που είναι εξοικειωμένοι με την ορολογία και που καταλαβαίνουν τις βασικές έννοιες των φιλοσοφικών θέσεων που προωθούνται απ’ τον πριμιτιβισμό, οι ορισμοί αυτοί ίσως να φαίνονται υπερβολικά επεξεργασμένοι και ίσως σε κάποια σημεία υπερβολικοί. Ωστόσο, μέρος του προβλήματος με τον αναρχοπριμιτιβισμό είναι (όπως και με πολλές φιλοσοφικές σχολές) πως ο κάθε θεωρητικός που γράφει για το θέμα, έχει τη δική του ιδιοσυγκρασία κι έτσι διαφοροποιείται σε σχέση με την έννοια συγκεκριμένων λέξεων και φράσεων. Όταν ασχολείσαι με ένα θέμα που κριτικάρει εν μέρει την ανάπτυξη και την εφαρμογή της γλώσσας της κυριαρχίας… το έργο για την αποσαφήνιση αυτών των θεμάτων και των όρων γίνεται ακόμα πιο επίπονο. Παρ’ όλα αυτά, η πνευματική ειλικρίνεια και η ανάγκη για διεξοδικότητα απαιτεί τόση προσπάθεια, στο σημείο που θα κάνει κάποιον να συλλογιστεί σοβαρά τη συνθετότητα και την πολυπλοκότητα των θεμάτων αυτών. Θα καταβάλω κάθε δυνατή προσπάθεια για το θέμα και στη συνέχεια το άρθρου.
Λοιπόν… τι είναι ο πριμιτιβισμός? Έχοντας στη διάθεση μας τους σύγχρονους τρόπους επικοινωνίας, δεν θα εκπλαγεί κάποιος που οι πρώτοι ορισμοί του όρου που θα βγάλει η online αναζήτηση του θα είναι είτε απλοϊκοί, είτε απαξιωτικοί ή και τα δύο. Δεδομένου ότι ο πριμιτιβισμός ασκεί μία απ’ τις σκληρότερες κριτικές στους σύγχρονους τρόπους επικοινωνίας, γίνεται κατανοητό πως τα εν λόγω μέσα θα οδηγούν σε μεροληπτικούς και ιδίως σε άχρηστους ορισμούς. Νομίζω πως ήταν ο Ζακ Ελλύλ, ο οποίος έγραψε, για τις δυσκολίες που κάποιος θα συναντούσε για να εκδώσει ένα βιβλίο το οποίο θα ασκούσε κριτική στην εκδοτική βιομηχανία… και το ίδιο φαινόμενο αναμφίβολα μπορεί να παρατηρηθεί και εδώ. Το θέμα δεν είναι ότι πιο ακριβείς ή επεξηγηματικοί ορισμοί δεν μπορούν να βρεθούν αλλά ότι, κατά μία έννοια, είναι θαμμένοι μέσα στην «διανοητική τροφή»– είτε αυτή έχει τη μορφή χαρτοπολτού σε βιβλιοπωλεία και πανεπιστήμια ή σε αυτό που αποκαλείται κυβερνοχώρος του διαδικτύου.
Αντίθετα το να βρεις πρακτικά εποικοδομητικούς φιλοσοφικούς όρους σχετικά με τον πριμιτιβισμό δεν είναι απλά ένα πρόβλημα ακαδημαϊκής φύσεως – το σύνολο του σύγχρονου πολιτισμού έρχεται σε αντίθεση με τις πρακτικές ιδέες που πρεσβεύει ο πρωτογονισμός. Οι υποβόσκουσες προκαταλήψεις ενάντια στον πρωτογονισμό είναι συνυφασμένες με την τεχνό-βιομηχανική κοινωνική μάζα, για τη συνέχεια της ύπαρξής της. Στην αντίθετη περίπτωση… θα μπορούσαμε να ζήσουμε σε μία πριμιτιβιστική κοινωνία (όπως ζούσε η ανθρωπότητα στο μεγαλύτερο τμήμα της ύπαρξή της). Οι απλοϊκές προκαταλήψεις που επιδεικνύουν οι περισσότεροι, ενάντια σε κάθε τι άγριο ή σε κάθε μη χημικά αποστειρωμένη κατοικία, έχουν βαθιές ρίζες. Ακόμα και εάν κάποιες απ’ αυτές τις προκαταλήψεις κατανοούνται συνειδητά ως παράλογες… εξακολουθούμε να τις βρίσκουμε μέσα μας, επειδή έχουμε γεννηθεί μέσα σε έναν πολιτισμό, που είναι ριζικά εχθρικός απέναντι σε προτάγματα που οι υποστηρικτές του πρωτογονισμού έχουν σε εκτίμηση.
Ας ελπίσουμε, πως μέσω της αντιπαράθεσης, έχουμε αρχίσει να αποσαφηνίζουμε τι είναι ο πρωτογονισμός. Αλλά η φιλοσοφική θέση του αναρχο-πριμιτιβισμού είναι κάτι περισσότερο από μια κριτική στα πράγματα που θεωρεί προβληματικά. Για παράδειγμα… είναι σχεδόν αδύνατον να βρεις κάποιον υποστηρικτή του πριμιτιβισμού που να ήταν αντίθετος στη γενική ιδέα της διατήρησης της βιοποικιλότητας. Δηλαδή οι πρωτογονιστές είναι υπέρμαχοι της γενικής διατήρησης της βιοποικιλότητας επάνω στη Γη. Συχνά μπορεί να παρουσιαστεί μια σύγχυση σε αυτό το σημείο αναλόγως την θέση που παρουσιάζεται δηλαδή όχι μόνο υπέρ της βιοποικιλότητας, αλλά ενάντια στην ανθρωπόκαινο εποχή και τη μαζική εξαφάνιση των ειδών κάθε ζωής. Είναι ένα λεπτό σημείο, για να είμαστε ξεκάθαροι, αλλά όπως και να ‘χει πρέπει να αφήνει περιθώρια ανάλυσης για ποιον λόγο λαμβάνει χώρα αυτή η μαζική εξαφάνιση – και αυτό είναι το σημείο που η πρωτογονιστική κριτική επεμβαίνει δραστικά.
Ένα άλλο σημείο που προκαλεί σύγχυση είναι το πως ο αναρχο-πρωτογονισμός σχετίζεται με άλλες αναρχικές τάσεις. Για παράδειγμα: οι Βιομηχανικοί Εργάτες του Κόσμου (IWW – “Wobblies”) είναι μία αναρχική οργάνωση η οποία είναι συνήθως αντίθετη με τους αναρχο-πριμιτιβιστές – για προφανείς λόγους. Όταν οι αναρχο-πρωτογονιστές επιδιώκουν τη διακοπή των πειραμάτων γενετικής μηχανικής, πυρηνικών πειραμάτων ή άλλες τεχνο-βιομηχανικές πρακτικές που είναι απροκάλυπτα επιζήμιες, πολλοί αναρχοσυνδικαλιστές θα ήθελαν απλά να προσπαθήσουν και να διαχειριστούν μόνοι τους τις διαδικασίες και τα αποτελέσματα μιας τέτοιας δραστηριότητας. Ένας τίμιος πολιτικός διάλογος, μπορεί να ανοίξει ανάμεσα σ’ αυτές τις δύο «θεωρητικές σχολές». Και θα πρέπει να τονιστεί πως και οι δύο τάσεις, απέχουν ακόμη πολύ από τη στοιχειοθέτηση των στόχων τους. Υπό αυτές τις συνθήκες και οι δύο τάσεις μπορούν ενδεχομένως, προς το παρών, να δουλέψουν μαζί σε μία πραγματική βάση, ενάντια στις ληστρικές εταιρίες που προφασίζονται κάποιο υποτιθέμενο ανθρωπιστικό καλό που απορρέει απ’ τις δραστηριότητές τους.
Έχω καταλήξει να σκέφτομαι τον αναρχοπριμιτιβισμό περισσότερο ως ένα ιδανικό παρά ως μία πρακτική που θα είχε άμεσα ορατά αποτελέσματα. Οι αναρχο-πρωτογονιστές ενδιαφέρονται για την μακροπρόθεσμη «υγεία» της ανθρωπότητας και της βιόσφαιρας – και ο λόγος που ανησυχούν είναι αυτά που συμβαίνουν σήμερα. Αλλά οι αναρχο-πριμιτιβιστές, όπως και άλλες ομάδες, δεν κατέχουν την μαγική συνταγή που θα πραγματώσει αμέσως το εξιδανικευμένο όραμά τους. Αντίθετα εναπόκειται στις ατομικότητες και τις μικρές συλλογικότητες να αποφασίσουν ποια πιστεύουν πως θα είναι η αποτελεσματικότερη δράση τόσο για το μακρινό όσο και το κοντινό μέλλον. Ορισμένοι πριμιτιβιστές είναι επηρεασμένοι από τις ιδέες του εξεγερσιακού αναρχισμού ενώ κάποιοι άλλοι είναι περισσότερο «Γκαντικοί» ( και οι δύο τάσεις έχουν χρήσιμα πράγματα να προτείνουν, σε διαφορετικούς χρόνους).
Για λόγους απλής διευκρίνισης και συντομίας… θα κάνω ότι καλύτερο μπορώ για να περιγράψω τις βασικές θέσεις και αρχές των αναρχο-πρωτογονιστών.
1. Η ανθρωπότητα μπορεί να ζήσει μία υγιεινή, ευτυχισμένη και βιώσιμη ζωή – χωρίς γραφειοκρατικά κυβερνητικά όργανα που αναστέλλουν τις επιδιώξεις της.
2. Αντίθετα με την πλειονότητα της ρεβιζιονιστικής ιστορίας (που συνήθως γράφουν αδαείς ή απροκάλυπτα προκατειλημμένοι ιστορικοί), η δομή των πρωτόγονων κοινωνιών συνήθως δεν ήταν αυστηρά ιεραρχική, δεν κυριαρχούνταν από την πατριαρχία και δεν ήταν ένας συνεχής πόλεμος μεταξύ γειτόνων.
3. Η ζωή στις πρωτόγονες κοινωνίες δεν ήταν «βρώμικη, βίαιη και μικρή». Αρκεί να σκεφτεί κάποιος πως όταν οι Ευρωπαίοι εισέβαλαν (για να «εκπολιτίσουν») στο «νέο κόσμο», μαστίζονταν απ’ την πανούκλα και τους φριχτούς πολέμους μεταξύ των βασιλείων και των αντίπαλων θρησκειών τους. Οι υγιέστεροι και οι πιο ειρηνικοί άνθρωποι του πλανήτη δέχτηκαν επίθεση από τους πολιτισμένους Ευρωπαίους που είχαν το μικρότερο προσδόκιμο ζωής στη Γη. Ενώ τα σύγχρονα φάρμακα μπορούν να προσφέρουν κάποια ευεργετικά αποτελέσματα (μαζί με τις ανάλογες παρενέργειες)… οι πρωτόγονοι είχαν συχνά έναν υγιέστερο τρόπο ζωής και διατροφής, παρήγαγαν και ζούσαν με ελάχιστη ρύπανση, δεν υπέφεραν από τεχνολογικά ατυχήματα που σχετίζονται με αυτοκίνητα ή βιομηχανικά περιβάλλοντα και συνήθως γνώριζαν τις θεραπευτικές ιδιότητες των φυτών και των φαρμακευτικών πρακτικών που χρειάζονταν για να επιβιώσουν. Επίσης ο τύπος των πολέμων που έκαναν δεν ήταν σε καμιά περίπτωση τόσο βίαιος και ολοκληρωτικός σαν τους σύγχρονους «πολιτισμένους» πολέμους.
4. Οι πρωτόγονες κοινωνίες δεν αποτελούνταν (και δεν αποτελούνται) από ηλίθιους και μη-ευφυείς ανθρώπους. Το αντίθετο μάλιστα. Το ότι πρωτόγονες κοινωνίες διαλύθηκαν από την πολεμική μηχανή και τις ασθένειες που τους προκλήθηκαν από τις πολιτισμένες κοινωνίες δεν αλλάζει αυτό το γεγονός…
5. Η εκτεταμένη χρήση πολλών βλαβερών τεχνικών και διεργασιών ήταν αυτή που επέφερε την ταχεία εφαρμογή περιορισμών και ανθυγιεινών επιβολών – συμπεριλαμβανομένης της αγροτικής ανάπτυξης (πέρα από την βασική κηπουρική) και την ανάπτυξη της επίσημης γραφής γλώσσας. Αυτές οι διαδικασίες, με τη σειρά τους, συνέχισαν να αναπτύσσουν ακόμα πιο επιβλαβείς τεχνολογικές προοπτικές και διαδικασίες. Πολλοί επιστήμονες σήμερα συχνά διαχωρίζουν τη θέση τους από τα αποτελέσματα των πράξεων τους, για να μην συνδέονται με αυτές, όταν η έρευνα τους χρησιμοποιείται με διαφορετικό τρόπο από το σχέδιο πάνω στο οποίο εργάστηκαν. Κλασσικά παραδείγματα που μπορούμε να συμπεριλάβουμε είναι του Άλφρεντ Νόμπελ (που προσπάθησε να κάνει ευκολότερη την εξόρυξη όταν εφηύρε το δυναμίτη) και του Άλμπερτ Άινσταϊν (που δεν είχε αρχικά συνειδητοποιήσει πως η εργασία του θα οδηγούσε στην «ατομική εποχή» και θα απελευθέρωνε τις δυνάμεις για πυρηνικό πόλεμο).
6. Η χρήση της τεχνολογίας ενάντια στον τεχνο-βιομηχανικό πολιτισμό θα πρέπει να τεθεί σε μία πραγματική βάση. Σε κάποιες περιπτώσεις φαίνεται πως μερικοί άνθρωποι σε μία σύγχρονη κοινωνία δεν έχουν άλλη επιλογή εκτός απ’ τη χρήση τεχνολογικών μέσων στην καθημερινότητά τους. Όταν υπάρχει η αλόγιστη και ανεύθυνη χρήση της τεχνολογίας πρέπει πιθανώς να κριτικάρεται βαθύτερα από το να «χαζέψεις» λίγο στην τηλεόραση ή το να χρησιμοποιήσεις έναν υπολογιστή μιας και δεν είναι και το χειρότερο έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Η καθαρότητα είναι για το πόσιμο νερό και συχνά είναι δύσκολο να διακρίνεις την ιδεολογική καθαρότητα κάποιου. Η ουσία γενικά είναι, να χρησιμοποιείται η τεχνολογία ενάντια στις χειρότερες πτυχές της τεχνο-βιομηχανικής κοινωνίας. Η παραπάνω πάντως θέση(τεχνολογία ενάντια στην τεχνολογία), σε πολλές περιπτώσεις, προσδίδει σωστά στους αναρχο-πριμιτιβιστές το «προσωνύμιο» νεολουδδίτες.
7. Πέρα απ’ τις άμεσες φυσικές καταστροφές που είναι απόρροια του τεχνο-βιομηχανικού πολιτισμού στην ανθρωπότητα και τον πλανήτη… υπάρχει μία περιοριστική και επίπονη ψυχολογική πτυχή η οποία προέρχεται από τη ζωή μέσα σε μία τέτοια κοινωνία. Ακόμα και αν ο πολιτισμός δεν οδηγούσε στη μαζική εξαφάνιση, και ακόμα κι αν ένα δισεκατομμύριο ανθρώπων δεν αντιμετώπιζε το πρόβλημα της πείνας, του λιμού και των πολέμων, θα εξακολουθούσε να μειώνει την ποιότητα ζωής αυτών που ζουν μέσα του. Ζώντας κοντά σε ένα αμόλυντο φυσικό περιβάλλον έχουμε ψυχολογικά πλεονεκτήματα τα οποία είναι εκ διαμέτρου αντίθετα με το να βρίσκεσαι στο μποτιλιάρισμα, να δουλεύεις στη γραμμή παραγωγής ή να ξημεροβραδιάζεσαι μπροστά σε μία τηλεόραση ή έναν υπολογιστή. Ο πολιτισμός καταπνίγει την ψυχική μας υγεία, τη δημιουργικότητα και την αντίληψη του κόσμου που μας περιβάλει. Η άμεση επαφή και η αλληλεπίδραση με το φυσικό περιβάλλον προσφέρει περισσότερα πλεονεκτήματα από τις εξομοιώσεις ή τις φιλτραρισμένες αναπαραστάσεις της ζωής.
Ελπίζω ότι αυτό το αλφαβητάρι είναι λειτουργικό στο να κατανοήσει κάποιος τις θέσεις των αναρχοπρωτογονιστών. Ελπίζω επίσης να αναπτυχθεί ένα διάλογογος πάνω στο ζήτημα αυτό.
Σημειώσεις της μετάφρασης:
1) Ο όρος «Ανθρωπόκαινος» σημαίνει «ανθρώπινη εποχή» και εισήχθη στο λεξιλόγιο το 2000 από τον βραβευμένο με νόμπελ, Πολ Κρούστεν. Έτσι ορίζεται το χρονικό διάστημα όπου μόνο ένα πλάσμα ο Χόμο Σάπιενς, άλλαξε άρδην τη χερσαία βιόσφαιρα, την ατμόσφαιρα και τους ωκεανούς σε τέτοιο βαθμό, ώστε να μείνει η σφραγίδα του για πάντα γεωλογικό αρχείο του πλανήτη. Κατά άλλους ξεκινάει χρονικά από τη βιομηχανική επανάσταση και μετά, και κατά άλλους από τότε που ο άνθρωπος σταμάτησε να κηνυγάει αλλά οργάνωσε τη ζωή του σε κοινότητες, η οποίες καλλιεργούσαν γη κλπ.
2) Παρακαλούμε για επιείκεια στη δική μας μετάφραση. Επίσης θα παρατηρήσετε να εναλλάσεται ο βασικός όρος του άρθρου: αναρχο-πριμιτιβισμός και αναρχο-πρωτογονισμός. Στην ουσία είναι ένα και το αυτό. Επίσης, να σημειώσουμε πως ο όρος “πρωτογονισμός” στέκεται και μόνος του (κυρίως στο εξωτερικό).
