«Τι συμβαίνει με την ανθρώπινη φύση;»
Οι αναρχικοί όχι μόνο δεν αγνοούν την «ανθρώπινη φύση», αλλά έχουν και τη μόνη πολιτική θεωρία που αντιμετωπίζει αυτή την έννοια με βαθιά σκέψη και προβληματισμό. Πολύ συχνά, η «ανθρώπινη φύση» εγείρεται ως ύστατη γραμμή άμυνας σ’ ένα επιχείρημα εναντίον του αναρχισμού, επειδή πιστεύεται πως δεν επιδέχεται απάντησης. Ωστόσο, αυτό δεν ισχύει. Πρώτα απ’ όλα, η ανθρώπινη φύση είναι πολυσύνθετο πράγμα. Εάν με την ανθρώπινη φύση νοείται το «τι κάνουν οι άνθρωποι», γίνεται προφανές πως η ανθρώπινη φύση είναι αντιφατική – αγάπη και μίσος, ευσπλαχνία και απονιά, ειρήνη και βία, και ούτω καθεξής, όλα έχουν εκφραστεί από ανθρώπους κι έτσι όλα είναι προϊόντα της «ανθρώπινης φύσης». Βεβαίως, ό,τι θεωρείται «ανθρώπινη φύση» μπορεί να αλλάξει με την αλλαγή των κοινωνικών συνθηκών. Για παράδειγμα, η δουλεία θεωρούνταν μέρος της «ανθρώπινης φύσης» και «κανονικότητα» για χιλιάδες χρόνια. Η ομοφυλοφιλία θεωρούνταν απολύτως φυσιολογική από τους αρχαίους Έλληνες, ύστερα όμως από χιλιάδες χρόνια η χριστιανική Εκκλησία την καταδίκασε ως αφύσικη. Ο πόλεμος αποτέλεσε μέρος της «ανθρώπινης φύσης» μονάχα όταν αναπτύχθηκαν τα κράτη. Κατά τον Τσόμσκυ:
«Τα άτομα είναι σίγουρα ικανά για το κακό… Αλλά τα άτομα είναι ικανά για κάθε είδους πράγματα. Η ανθρώπινη φύση έχει πολλούς τρόπους για να πραγματωθεί ως τέτοια, οι άνθρωποι έχουν πολλές ικανότητες και επιλογές. Ποιες από αυτές θα αποκαλυφθούν, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις θεσμοθετημένες δομές. Αν είχαμε θεσμούς που επέτρεπαν στους παθολογικούς δολοφόνους να κυριαρχήσουν ελεύθεροι, θα έκαναν κουμάντο. Ο μόνος τρόπος για να επιβιώσετε θα ήταν να αφήσετε αυτά τα στοιχεία της φύσης σας να εκδηλωθούν.
Αν έχουμε θεσμούς που καθιστούν την απληστία ως αποκλειστική ιδιότητα των ανθρώπινων όντων κι ενθαρρύνουν την καθαρή απληστία σε βάρος υπόλοιπων ανθρώπινων συναισθημάτων και δεσμεύσεων, θα έχουμε μια κοινωνία βασισμένη στην απληστία, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Μια διαφορετική κοινωνία θα μπορούσε να οργανωθεί με τέτοιον τρόπο ώστε άλλου είδους ανθρώπινα αισθήματα και συναισθήματα, όπως η αλληλεγγύη, η υποστήριξη, η συμπόνια, να έχουν κυρίαρχη θέση. Τότε θα αποκαλύπτονταν διαφορετικές πτυχές της ανθρώπινης φύσης και προσωπικότητας».
(Νόαμ Τσόμσκυ, Χρονικά διαφωνίας / Noam Chomsky, Chronicles of Dissent)
Επομένως, το περιβάλλον παίζει σημαντικό ρόλο στον καθορισμό τού τι είναι «ανθρώπινη φύση», πώς αναπτύσσεται αυτή και ποιες πτυχές της εκφράζονται. Πράγματι, ένας απ’ τους μεγαλύτερους μύθους για τον αναρχισμό είναι πως πιστεύουμε ότι η ανθρώπινη φύση είναι εγγενώς καλή (αντίθετα, πιστεύουμε πως είναι εγγενώς κοινωνική). Το πώς αυτή αναπτύσσεται και εκφράζεται εξαρτάται από το είδος της κοινωνίας που εμείς δημιουργούμε και κατοικούμε. Μια ιεραρχική κοινωνία θα διαμορφώσει τους ανθρώπους με ορισμένους (αρνητικούς) τρόπους και θα παραγάγει μία «ανθρώπινη φύση» ριζικά διαφορετική από μία ελευθεριακή. Έτσι, «όταν ακούμε άντρες [και γυναίκες] να λένε πως οι Αναρχικοί φαντάζονται τους άντρες [και τις γυναίκες] πολύ καλύτερους απ’ ό,τι πραγματικά είναι, απλώς αναρωτιόμαστε πώς είναι δυνατόν ευφυείς άνθρωποι να επαναλαμβάνουν αυτή την ανοησία. Εμείς δε λέμε συνεχώς ότι ο μόνος τρόπος για να γίνουν οι άντρες [και οι γυναίκες] λιγότερο άπληστοι και εγωτιστές, λιγότερο φιλόδοξοι και λιγότερο δουλοπρεπείς ταυτόχρονα, είναι να εξαλείψουμε εκείνες τις συνθήκες που ευνοούν την ανάπτυξη του εγωτισμού και της απληστίας, της δουλοπρέπειας και της φιλοδοξίας;» (Πιότρ Κροπότκιν, στην έκδοση Δράστε από μόνοι σας/Act for Yourselves των Ουόλτερ και Μπέκερ)
↓ Read the rest of this entry…